Op 2 mei 2023 werd dr. ir. Leon Adegeest geinterviewd door Robert Weij van Omroep Zeewolde. Het werd een uitgebreid gesprek over Lelystad Airport, de onmogelijke locatie, de niet opgeloste laagvliegroutes, de uitzonderingspositie van Schiphol en de omstreden werkwijze van het ministerie van IenW.
‘Nederland heeft een groot ruimte probleem op vele vlakken. Een nieuw vliegveld neemt enorm veel ruimte in beslag, stikstofruimte, ruimte in de lucht, op de grond en op de weg. Is Lelystad Airport in deze tijd nou werkelijk de beste oplossing?’
‘De regio krijgt alles over de schutting geworpen van Den Haag, je moet als gemeente en provincie nadrukkelijk je stem laten horen en staan voor de belangen van jouw gemeente en jouw provincie’.
De actie van Schiphol om boerenbedrijven op te kopen en zo
in bezit te komen van stikstofrechten, is politiek onbesuisd.
Ook is het juridisch waarschijnlijk onhaalbaar en dus
gedoemd te mislukken, stelt Robert Tieskens van Red de
Veluwe. Lees hier het hele betoog.
Sinds 2001 verzuimt Nederland de emissies van de luchtvaart boven de 900 meter te rapporteren. Nederland handelt hiermee in strijd met de Europese richtlijnen. Als álle uitstoot wordt meegeteld, komt het aandeel dat de luchtvaart uitstoot op 11% in plaats van de gerapporteerde 1%.
Wel degelijk rapportageplicht
Al in 2019 heeft SATL de voor luchtvaart verantwoordelijke minister van Infrastructuur en Waterstaat hierop gewezen, echter zonder succes. De minister blijft bij zijn standpunt dat er geen rapportageverplichting is en heeft de emissies van de luchtvaart boven 900 meter nog steeds niet inzichtelijk gemaakt. Dit is echter feitelijk onjuist. Nederland heeft wel degelijk een rapportageverplichting, maar houdt desondanks het overgrote deel van de uitstoot van de luchtvaart buiten de boeken. Hierdoor ziet SATL zich gedwongen zich tot de Europese Commissie te wenden.
Richtlijnen en ‘Advies Remkes’: volledige uitstoot rapporteren
Het is niet dat het ministerie niet op de hoogte is van de Europese richtlijnen. Ook in het advies van Remkes werd heel helder geadviseerd om álle uitstoot van de luchtvaart mee te nemen en niet alleen de uitstoot tot 900 meter. Meermaals is het ministerie hierop gewezen, maar er staat heel veel op het spel. Want wanneer het ministerie erkent dat de uitstoot boven de 900 meter (3000 voet) ook moet worden meegenomen, dan blijkt dat de stikstofuitstoot van de luchtvaart daadwerkelijk veel groter is dan waar nu rekening mee wordt gehouden.
Luchtvaart: een van de grootste vervuilers
De luchtvaart blijkt goed te zijn voor ca 11% van de stikstof emissies in Nederland. Als de depositie evenredig is met de emissies, zou de luchtvaart één van de grote stikstof vervuilers van Nederland worden. Ook voor de andere producenten van stikstof heeft dit gevolgen: nu de bijdrage uit de luchtvaart veel groter blijkt te zijn, zullen alle andere bronnen evenredig kleiner zijn.
Dit heeft tevens consequenties voor de aanvraag van een natuurvergunning voor de luchthavens, die dan voor veel meer stikstof moeten compenseren.
Timeline en klacht
In een Timeline hebben we de situatie gereconstrueerd. Uit deze reconstructie blijkt duidelijk dat het ministerie en de minister al jaren en herhaaldelijk zijn gewezen op het ontbreken van de uitstoot boven de 900 meter.
‘…. Nieuwe woningen bouwen, natuurherstel of een schonere, stillere leefomgeving; het zal ze bij Schiphol allemaal een worst wezen. Vliegen zullen we! ….
Nu is dit alles niets nieuws onder de zon. Het mag niet verbazen dat zaken als winstgroei, aandeelhoudersuitkeringen en glimmende ceo-carrières telkenmale boven het landsbelang worden gesteld. Het is nog altijd te veel gevraagd om invloedrijke bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te laten nemen….’
Lees hier de hele column van Ibtahal Jadib, columnist van De Volkskrant
– 80% van de uitstoot van de luchtvaart wordt niet meegerekend –
Het vliegverkeer draagt voor slechts in kleine mate bij aan het stikstofprobleem, wordt Nederland voorgespiegeld. Maar dat is feitelijk niet zo. Op papier wordt alleen de uitstoot bij starten, landen en taxiën meegenomen. Uitstoot boven de 900 meter wordt niet meegerekend. Sterker nog, het ministerie weigert zelfs in beeld te brengen om hoeveel emissies het überhaupt gaat. Terwijl Europa dit wel van haar lidstaten vraagt. Bijna elk land doet dit (al jaren) op twee na. Nederland is een van de weigeraars, met als gevolg structurele onderrapportage van de uitstoot door de luchtvaart. Ook was het advies van Remkes ondubbelzinnig duidelijk: alle uitstoot van de luchtvaartsector dient meegenomen te worden in de berekeningen, dus ook de uitstoot boven de 900 meter. Immers, alle sectoren dienen bij te dragen aan de oplossing.
80% buiten beschouwing op papier
Het heeft er alle schijn van dat op papier de uitstoot van de luchtvaart in Nederland richting de EU bewust laag wordt gehouden. Dit scheelt maar liefst 80 procent van de uitstoot van de luchtvaart.
Want de uitstoot van de luchtvaart boven de 900 meter wordt door het RIVM wel in kaart gebracht, maar het RIVM brengt deze uitstoot ten onrechte onder bij de ‘bijdrage uit het buitenland’ en die bedraagt in totaal 32 procent van de totale uitstoot.
Foute voorlichting aan gemeente en provincie door IenW
Wat schetst onze verbazing? Op de voorlichtingsbijeenkomst van november 2022 voor regionale politici, krijgt de DG Luchtvaart van het ministerie van IenW de vraag waarom de uitstoot van de luchtvaart boven de 900 meter niet meegerekend wordt. En haar antwoord luidt: ‘Het advies (van Remkes, red) is om het niet mee te tellen, omdat het in de menglaag zit”.
Deze uitspraak is onwaar. En daarmee worden lokale en provinciale politici op dit punt feitelijk onjuist geïnformeerd en zo op het verkeerde been gezet. En dat vinden wij erg kwalijk.
We roepen het ministerie dan ook op om deze uitspraak te rectificeren.
En misschien nog wel belangrijker, om het advies van Remkes en de Europese richtlijnen daadwerkelijk op te volgen en de uitstoot van de luchtvaart boven 900 meter gewoon mee te tellen.
Hoe luidt die foute bewering van het ministerie van IenW precies?
Vraag van iemand uit de zaal: ‘Klopt het dat er boven een bepaalde hoogte niet meer wordt gemeten en dat het dandus ook niet meer mee telt in de plusjes en de minnetjes?
Antwoord hoogste ambtenaar Luchtvaart IenW: ‘Dat is conform het advies van Remkes en een aantal commissies, dat is ehh…. Dan is het advies om dat daar niet meer mee te tellen, omdat het gewoon inderdaad in de menglaag zit…. Dat is een eh discussie die al heel, eh veel breder politiek heeft gespeeld…’
Dit antwoord van deze ambtenaar is dus onjuist. Het is NIET conform het advies. En ook niet conform de Europese richtlijnen.
Advies Remkes ondubbelzinnig duidelijk: Neem alle uitstoot van de luchtvaart mee, inclusief de uitstoot boven de 900 meter.
Hieronder het fragment uit het advies van de commissie Remkes (pagina 2 van Advies Luchtvaartsector)
Onlangs lanceerde het ministerie van IenW een nieuwe ‘tijdelijke projectorganisatie Schiphol’ met als doel het vinden van een (juridische) list voor het verkrijgen van een natuurvergunning voor de Schiphol Schiphol Group en daarmee ook Lelystad Airport. Deze €60miljoen kostende operatie, bestaande uit mn juristen, blijkt in strijd met de wet en de Algemene beginselen van behoorlijk bestuur (ABB). SATL roept het ministerie dan ook op om het optuigen van deze projectorganisatie stop te zetten.
Ongeoorloofde staatssteun voor Schiphol twv. € 60 miljoen
Het ministerie van IenW is onlangs gestart met het opzetten van een ‘Tijdelijke Projectorganisatie Schiphol’. Deze €60 miljoen kostende ambtelijke organisatie zal met name bestaan uit beleidsmedewerkers en juristen. De gemiddelde loonsom is berekend op €275.000 per ambtenaar. De opdracht van deze tijdelijke projectorganisatie is het minimaliseren van de juridische risico’s voor de Staat en het vinden van een (juridische) list voor het verkrijgen van een natuurvergunning voor Schiphol en daarmee ook Lelystad Airport.
Schiphol opereert al jaren zonder de vereiste (natuur) vergunning en ook Lelystad Airport heeft er geen. In plaats van haar overheidstaak uit te oefenen en te handhaven, gaat het ministerie op kosten van de belastingbetaler zorgen dat een private onderneming, de NV Schiphol Group, aan een natuurvergunning wordt geholpen. Géen enkel ander bedrijf of particulier krijgt deze mate van ondersteuning door het ministerie.
Belangenverstrengeling ministerie
In ons staatsrecht is de leer van de scheiding der machten een heilig uitgangspunt. Bij goed bestuur dienen bestuurders onpartijdig en integer te zijn. Belangenverstrengeling dient voorkomen te worden en functies en bevoegdheden dienen helder en gescheiden te zijn. En laat dat nou juist niet het geval zijn.
Ambtenaren zullen voor de NV Schiphol Group juridische constructies opzetten om zo een vergunning te verkrijgen. Vergunningen die door de ministerie(s) gecontroleerd en gehandhaafd moeten worden. Immers, het ministerie van IenW maakt het mobiliteits- en luchtvaartbeleid en is opdrachtgever en financier van de projectorganisatie. Het ministerie van IenW is zowel (mede-)aanvrager van vergunningen als ook handhaver. Met name dat laatste is dubieus, zeker nu uit de praktijk blijkt dat van enige handhaving geen sprake is. Van objectief onafhankelijk beleid waarin alle belangen worden afgewogen en rechtvaardige handhaving kan zo geen sprake meer zijn.
Schiphol first: partijdigheid en willekeur
Met de start van de projectorganisatie, gaan ambtenaren specifiek de belangen behartigen voor de NV Schiphol Group. De tijdelijke projectorganisatie zal onvermijdelijk in nauwe samenwerking met de Schiphol Group optrekken.
Schiphol Group concurreert als het gaat om stikstof en andere uitstoot met andere organisaties in Nederland en daarbuiten. Die organisaties worden geacht hun eigen vergunningen te organiseren. Het is algemeen bekend dat in Nederland een ‘strijd woedt om stikstofrechten’. Het stikstofdossier is intussen een zeer beladen dossier geworden, vooral vanwege de consequenties voor de landbouw en woningbouw. Het bevoordelen van de NV Schiphol Group en daarmee luchtvaartbedrijven zoals KLM is eenzijdig en partijdig en geeft de willekeur aan van het handelen van het ministerie van IenW. Dit is onder meer ‘détournement de pouvoir’, een directe schending van de Algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Vacature: ‘Ambtenaar Stikstof Schiphol’
In oktober plaatste het ministerie van IenW een van de eerste vacatures voor de invulling van de tijdelijke projectorganisatie: De vacature ‘Beleidsmedewerker Stikstof Schiphol’. De ‘…focus ligt bij het team stikstof …’ en ‘… de primire opdracht is ervoor te zorgen dat de Europese procedures goed doorlopen worden…’ .
Deze vacature laat zien dat deze werkzaamheden niet thuishoren binnen een door belastinggeld gefinancierd ministerie, maar door de NV zelf uitgevoerd dienen te worden. We zijn benieuwd welke jurist solliciteert naar een functie, die in basis niet voldoet aan de Algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Oproep: Ministerie, stop deze ongeoorloofde praktijken
Waarom minister Harbers kiest voor deze werkwijze blijft een grote vraag. SATL roept het ministerie van IenW op om deze praktijken per direct te stoppen en zich te onthouden van het organiseren van deze projectorganisatie, het ongeoorloofd inzetten van belastinggeld èn het bevoordelen van de NV Schiphol Group.
SATL heeft een beroep gedaan op de Wet open overheid en het ministerie van IenW verzocht om volledige openheid te geven over de tijdelijke projectorganisatie. De Wet open overheid heeft als doel om overheden transparanter te maken.
Lees het boek ‘Schiphol Regeert’ (hier te downloaden of te bestellen) met een reconstructie die pijnlijk blootlegt hoe Schiphol en ministerie van IenW de politiek al vele jaren om de tuin leiden.
Lees ook het boek van Ties Joosten ‘De Blauwe Fabel’ over hoe en waarom de overheid altijd klaar staat om KLM met een grote zak geld te redden.
Sjoemelstikstof. Anna Dijkman van het Financieel Dagblad geeft haar kijk op de werkwijze van het kabinet tav stikstof. Met de veelzeggende titel: Sjoemelstikstof.
‘… Rammelend beleid met slecht gevonden sluipweggetjes om de wet te omzeilen komt namelijk als een boemerang terug …’
Recentelijk is gebleken dat het ministerie van IenW onverdroten doorgaat met het uitwerken van plannen om Lelystad Airport te openen. Het ministerie is samen met Schiphol zelfs bezig een nieuwe reden voor opening te creeren, nu functie van ‘overloopluchthaven’ is komen te vervallen. Dit is een opmerkelijke stap, gezien het belang dat Nederland heeft om de stikstofproblematiek op te lossen.
Met een door Schiphol berekende uitstoot van 524.000 kg NOx , zou Lelystad Airport in de top 20 van de grootste vervuilers komen. Intussen is aangetoond dat de daadwerkelijke uitstoot vele malen hoger zal liggen, dan de door Schiphol zelf berekende cijfers.
Brandbrief
De Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (SATL) hebben een brandbrief gestuurd naar de ministers C. Van der Wal-Zeggelink (Natuur en Stikstof) en P. Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit). Een kopie van de brief is gestuurd naar minister M. Harbers (Infrastructuur en Waterstaat), de leden van de Tweede Kamer, provincie en gemeenten.
Het doorzetten van de voorbereidingen om Lelystad irport te openen gebeurt niet met de intentie een gepaste bijdrage te leveren aan het oplossen van de (stikstof)emissie- en klimaatcrises – Integendeel. Uit de stukken blijkt dat IenW wil proberen om milieuwinst als gevolg van krimp bij Schiphol één-op-één te verbinden aan de opening van LA.
Ofwel, Schiphol werkt, in nauwe samenwerking met het ministerie van I&W, aan een manier om de uitstoot vooral niet te hoeven verminderen.
Gevolgen voor boeren en bouwen
In de brief vraagt SATL aandacht voor onder meer de volgende punten.
Met een uitstoot van 524.000 kg NOx (d.i. een berekening van de luchthaven zelf) zal LA op plaats 20 van de Top 100 lijst van piekuitstoters van het ministerie van N&S belanden. Met stip, want deze cijfers zijn onvolledig, zoals SATL eerder heeft aangetoond en inmiddels ook van overheidswege is erkend.
IenW claimt emissiewinst als Schiphol naar 440.000 vliegtuigbewegingen (vtb) krimpt, maar koppelt er wel de voorwaarde aan dat LA opengaat voor uiteindelijk 45.000, vanuit Schiphol ‘weggekrompen’ vakantievluchten. Hier is m.a.w. geen sprake van krimp en emissiewinst.
Uitstoot van 524.000 kg NOx staat jaarlijks (!) de bouw van ca. 70.000 woningen in de weg.
Het ministerie van IenW en de Schiphol Groep willen met een aanvraag van een natuurvergunning voor een eerste tranche van slechts 10.000 vtb deze en andere hen onwelgevallige uitkomsten maskeren of omzeilen. Een dergelijke salami-aanpak is in strijd is met Europese regelgeving.
Salderen van stikstofruimte zal de toch al wankele businesscase van LA verder onder druk zetten en bovendien de salderingsmogelijkheden van boeren beperken.
Door ligging en (laagvlieg)routes vormt LA een extra bedreiging voor nu al overbelaste N2000 gebieden op met name de Veluwe, in Salland en Weerribben/Wieden. Boeren dwingen hun bedrijf te sluiten en tegelijkertijd een piekuitstoter als LA toestaan zijn deuren te openen en laag over en nabij N2000 gebieden te gaan vliegen zal de vertrouwenscrisis in Oost- en Noord-Nederland bepaald niet verkleinen. De in december 2019 unaniem aangenomen motie van de gemeenteraad van Oldebroek zegt genoeg: ‘Het is onbegrijpelijk en onaanvaardbaar dat de stikstofproblematiek alleen maar op de boeren wordt betrokken en niet ook op de luchtvaart en de industrie.’
Saillant: onderzoek gestart naar stikstoffraude
Onlangs besloot het OM een strafrechterlijk onderzoek te starten naar stikstoffraude door ambtenaren van het ministerie van IenW en medewerkers/directie van Schiphol. Lees er hier meer over.
Meer over hoe Schiphol de lakens uitdeelt in Nederland?
Hoe eervol: SATL is wederom verkozen in de duurzame100. En dit maal op plek 25 in de jaarlijkse lijst van de meest duurzame burgerinitiatieven.
Een prachtige waardering voor alle mensen die betrokken zijn bij SATL en belangrijk dat SATL zo een nog breder podium krijgt voor de boodschap dat mens en klimaat beschermd moeten worden tegen de schadelijke effecten van laagvliegroutes ”.
Opvallend ook is dat naast SATL nog 3 burgerinitiatieven die strijden tegen de negatieve effecten van de luchtvaart, in de duurzame100 staan. Te weten Schipholwatch (plek 12), MOB (plek 11) en Extinction Rebellion (plek 7).
Rechter oordeelt: Ministerie moet dwangsom betalen en stikstofberekeningen Lelystad Airport leveren
Onlangs oordeelde de bestuursrechter van de Raad van State in een tussenuitspraak dat het ministerie van LNV de invoergegevens van de stikstofberekeningen voor Lelystad Airport moeten leveren. Deze zaak loopt sinds januari 2020. Het ministerie heeft tot dusver geweigerd de gegevens openbaar te maken en moet daarom een dwangsom betalen.
De rechter heeft zich uitgesproken in een zaak die door stichting HoogOverijssel was aangespannen in het kader van de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). In januari 2020 waren documenten opgevraagd over de stikstofberekeningen van Lelystad Airport, die zijn tot op heden niet door het ministerie geleverd. De hoogste bestuursrechter geeft de minister van LNV nu acht weken de tijd om de fouten te herstellen. Bovendien moet de minister de stichting een dwangsom betalen van 1.400 euro voor het overschrijden van de beslissingstermijn.
Waarom zijn de berekeningen van belang?
De voor Lelystad Airport benodigde stikstofruimte gaat af van de landelijke totale hoeveelheid (de ontwikkelruimte). En die boekhouding moet uiteraard transparant zijn en kloppen. Zodat helder is welke keuzes tav verleende en nog te verlenen natuurvergunningen door de politiek gemaakt worden. En dat gecontroleerd kan worden of de verschillende belangen (sluiten landbouwbedrijven, woningbouw, etcetera) goed worden afgewogen.
Manipulatie stikstofberekeningen en aangifte
Eerder bleek al dat de stikstofberekeningen voor Lelystad Airport zijn gemanipuleerd. Door onder andere de invoergegevens aan te passen, te rekenen met onrealistische waarden en een dubbele stikstofboekhouding te voeren. Er is in deze kwestie zelfs aangifte gedaan tegen ambtenaren en het management van Schiphol vanwege oa. valsheid in geschrifte, en verduistering van bewijs. Het OM is hier inmiddels een onderzoek naar gestart.
Liever dwangsom dan openheid?
Kenmerkend voor het proces is dat zowel het ministerie van LNV als het ministerie van I&W keer op keer niet voldoen aan de juridische termijnen voor besluitvorming. De ministeries lijken te kiezen voor de betaling van de dwangsom in plaats van het geven van de gevraagde openheid over de stikstofberekeningen. Ook eerder in een soortgelijke procedure weigerde het ministerie van I&W tijdig openheid te geven en dient een dwangsom van 15.000 euro te betalen aan de stichting HoogOverijssel.
Openbaarheid stikstofberekeningen: het proces
Sinds 2019 doet SATL vele verzoeken aan diverse ambtenaren bij het ministerie van I&W met de vraag om helderheid over de stikstofberekeningen Lelystad Airport. Die berekeningen leidden vervolgens tot een zo lage stikstof-depositie dat het ministerie concludeerde dat er voor het vliegveld geen natuurvergunning hoefde te worden aangevraagd, maar dat volstaan kon worden met een zgn PAS-melding (lees er hier meer over).
Op 5 januari 2020 dient stichting HoogOverijssel een WOB-verzoek in. Het gaat om openheid over de bestanden die aan de basis liggen van de stikstofberekeningen voor Lelystad Airport.
Het ministerie van LNV levert niet de gevraagde documenten, terwijl dit volgens de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) wel had gemoeten. Ook het bezwaarschrift tegen dit besluit leverde niet de juiste documenten op.
Na bezwaar en afwijzing is er beroep ingesteld bij de rechtbank Zwolle. Op 18 juni 2021 doet de rechter uitspraak en stelt HoogOverijssel in het gelijk: Stikstofberekeningen Lelystad Airport moeten openbaar en wel vóór 7 oktober 2021.
Op 6 oktober 2021 wordt door het ministerie van LNV wel een verzameling bestanden gestuurd, maar niet de gevraagde berekeningen. En dat kan geen ongelukje zijn. Lees er hier meer over.
Stichting HoogOverijssel stapt naar de Raad van State en deze oordeelt in januari 2022 dat de door HoogOverijssel gevraagde documenten geleverd moeten worden. Men achtte een dwangsom niet nodig aangezien de Staat verwacht wordt dat men zich aan de wet en gerechtelijke uitspraken houdt. Helaas zonder resultaat. Daarom voelt de stichting zich genoodzaakt nu wel om een dwangsom te vragen.
Roept veel vragen op
Deze gang van zaken roept veel vragen op:
Waarom wil Lelystad Airport – geholpen door ambtenaren van ministeries – koste wat het kost een natuurvergunningaanvraag ontlopen?
Waarom doen ambtenaren van ministeries er alles aan om openheid over stikstofberekeningen te voorkomen? En negeren daarbij wet- en regelgeving en zelfs gerechtelijke vonnissen. Wat valt er te verbergen?
Waarom wordt – in een stikstof crisis – door ambtenaren van ministeries prioriteit gegeven aan een nieuwe luchthaven, ten koste van het bouwen van woningen en boeren?
