De feiten over Lelystad Airport en laagvliegen
Volgens KLM-topman Pieter Elbers is de impact van luchtvaart op de Nederlandse economie enorm. De sector zou goed zijn voor maar liefst 370.000 banen, en dus zou het in ‘s lands belang zijn om KLM met belastinggeld door de coronacrisis te slepen. Maar klopt die bewering wel? Nee dus.
Lees hier het onderzoek van Follow The Money: ‘Goed nieuws: KLM en Schiphol creëren veel minder banen dan gedacht’
Decennialang moest en zou Schiphol de economie aanjagen. Inmiddels zijn er grote twijfels over verdere groei. De economische opbrengsten van meer vluchten en meer passagiers wegen niet op tegen de overlast. Maar: ‘Je krijgt te maken met een oer-Hollands gevoel en met Hollands glorie.’
In het publieke debat over luchtvaart spelen economische argumenten een grote rol. Verschillende partijen veronderstellen bepaalde relaties tussen enerzijds luchtvaart, luchthavencapaciteit en bestemmingennetwerk en anderzijds economische groei, welvaart en de aantrekkelijkheid van Nederland als vestigingsland.
Natuur & Milieu heeft CE Delft gevraagd om een aantal argumenten te beoordelen op hun wetenschappelijke merites. Het gaat om de volgende argumenten:
Het definitieve rapport van de Second Opinion van de kosten-batenanalyse Lelystad Airport uitgevoerd door de economen Walter Manshanden van NeoObservatory en Leo Bus ligt er en de resultaten zijn opzienbarend.
De resultaten wijzen uit dat het economisch belang voor Nederland zoals is gesteld als motivatie voor de ontwikkeling van Lelystad Airport niet zijn zoals eerder gepubliceerd in de ‘verkennende maatschappelijke kosten-batenanalyse’ (MKBA) voor de luchtvaart.
Dit rapport is in 2018 in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat opgesteld door de adviesbureaus Decisio en SEO en is gebaseerd op de inhoud van eerdere MKBA´s uit 2008 en 2014, die de grondslag hebben gevormd voor het huidige Luchthavenbesluit. In de MKBA uit 2018 is openstelling van Lelystad Airport al het uitgangspunt.
Visie van de Samenwerkende Actegroepen Tegen Laagvliegen (SATL) o.b.v. de Second Opinion op de verkennende MKBA Beleidsalternatieven Luchtvaart van Decisio/SEO door L. Bus (leobus.nl) & W. Manshanden (NEO Observatory)
Economische argumenten spelen een belangrijke rol in de discussies over luchtvaart, zoals die over de groei van Schiphol en het al of niet openen van Lelystad Airport. Maatschappelijke Kosten- en Baten Analyses (MKBA) vormen het fundament voor het maken van economische en politieke keuzes. Voor Lelystad Airport is een aantal MKBAs gemaakt, een eerste in 2008, een actualisatie daarvan in 2014, uitmondend in de verkennende MKBA beleidsalternatieven van de onderzoeksbureaus Decisio/SEO die in 2018 openbaar is gemaakt. Het thans in behandeling zijnde ontwerp Luchthavenbesluit voor het beoogde vakantievliegveld in Flevoland is op de inhoud van de MKBA ́s 2008 en 2014 gebaseerd, in de MKBA 2018 is openstelling van Lelystad Airport al het uitgangspunt.
In hun, in februari 2019 verschenen, 219 pagina’s tellende zienswijze op dit ontwerp Luchthavenbesluit hebben de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (SATL) al de vinger gelegd op diverse fouten en onvolledigheden in deze MKBA uit 2018 en in de eerdere versies uit 2014 en 2008. Daarnaast heeft SATL aan de gerenommeerde economen drs. L. Bus (leobus.nl) en dr. W. Manshanden (NEO Observatory) opdracht gegeven om de MKBA van Decisio/SEO aan een onafhankelijke wetenschappelijke Second Opinion te onderwerpen. Dit onderzoek bevestigt het beeld van fouten, verkeerde aannames, omissies en het slechts “pro memorie” (PM) opvoeren van relevante posten. Na correctie van die fouten, het interpreteren van uitkomsten en het compleet maken van de analyse komen de onderzoekers tot een eindconclusie die lijnrecht staat tegenover die van de MKBA, waarop het ministerie van I&W zich baseert.
Dat Bus en Manshanden het volste vertrouwen hebben in hun werk blijkt uit hun aanbod om het door het Centraal Planbureau (CPB) te laten controleren, iets dat het ministerie tot nu toe verzuimd heeft met de resultaten van Decisio/SEO. Dat de bevindingen in de Second Opinion ook niet meer op zichzelf staan, bewijst het in juli verschenen rapport ‘Moet de luchtvaart groeien om onze welvaart te behouden’ van CE Delft. Dit bureau komt vanuit een andere invalshoek in essentie tot dezelfde conclusies.
Ondanks de groeiende kritiek, blijft I&W zich evenwel baseren op de eerder genoemde MKBA’s van Decisio e.a.. In zijn Nota van Antwoord op de zienswijzen beroept het zich maar liefst 114 keer op deze MKBA’s. Opvallend daarbij is dat I&W wel verwijst naar de MKBA van Decisio/Bureau Louter/SEO uit 2008, de actualisatie daarvan in 2014 door Decisio/SEO/To70 en een 'Follow up' van het Aldersadvies uit 2009, maar niet naar de MKBA uit 2018. Daardoor omzeilt I&W het feit dat er na 2014 nieuwe scenario's en nieuwe officiële richtlijnen ten aanzien van milieuprijzen en discontovoeten zijn verschenen.
Een ander belangrijk punt in de kritiek van SATL is de beperkte geografische reikwijdte van de geluidscontouren in de officiële MKBA en Milieu Effect Rapportage (MER), namelijk tot de grenzen van de provincie Flevoland.
Volgens SATL behoren ook de gebieden onder de aan- en uitvliegroutes onderdeel te zijn van de MER en dus ook van de MKBA. Om de eenvoudige reden dat de vliegroutes, ook verder in het land,
1
Om de vergelijking zuiver te houden is in de Second Opinion van Bus en Manshanden echter hetzelfde gebied als in de MKBA van Decisio/SEO (2018) aangehouden. Maar er hoeft niet aan getwijfeld te worden dat uitbreiding van het MER- en MKBA-gebied de resultaten uit de Second Opinion alleen maar zullen versterken.
De beleidsalternatieven
Decisio/SEO vergelijkt de uitkomsten van 4 beleidsalternatieven voor luchthavenontwikkeling met een nul-alternatief, waarin Lelystad al 45 duizend vliegbewegingen is toebedeeld.
De beleidsalternatieven zijn:
De conclusie in de MKBA 2018 is vervolgens dat het Mega-hub beleidsalternatief voor Nederland het beste en het Milieu-hub beleidsalternatief het slechtste is.
Resultaat Second Opinion
Uit de Second Opinion van Bus en Manshanden blijkt echter dat in de MKBA:
Daarnaast stellen zij vast dat de negatieve baten van geluidshinder waar het om de waarde van woningen gaat potentieel vele malen groter zijn dan Decisio/SEO hebben aangenomen. Oorzaken zijn de te hoge discontovoet, de te hoge grenswaarde, een te laag aantal woningen waarover het waardeverlies is berekend en het buiten beschouwing laten van omvangrijke nieuwbouwprojecten.
Door Decisio/SEO 2018 is in de laatste MKBA toerisme als PM post onder de indirecte effecten geschaard. Decisio/SEO stelt dat het inkomende en uitgaande internationale toerisme elkaar opheffen. Dat is gebaseerd op een, niet nader onderbouwde, aannames in een Stratagem rapport uit 2014. Op de markt voor zowel verblijfsrecreatie als dagrecreatie heeft geluidsoverlast effect. De waarde van verblijf in een dergelijk gebied neemt af, met name voor degenen die er willen verblijven vanwege de stilte. De gevolgen daarvan dienen nader onderzocht te worden omdat er aanzienlijke effecten in deze markt te verwachten zijn.
De conclusie van Bus en Manshanden is dat, per saldo, niet de Megahub, maar de Milieuhub voor de Nederlandse welvaart de beste beleidsvariant is.
De Milieu-hub - Schiphol limiteren op 500 duizend vliegbewegingen, Lelystad niet open en een Milieutaks heffen - is welvaart-economisch het beste beleidsalternatief voor de luchthavenontwikkeling in Nederland (zie Tabel 3).
De uiteindelijke conclusie, na correctie van en aanvullingen op de MKBA van Decisio/SEO, geeft welvaartsaldi die nagenoeg omgekeerd zijn aan de uitkomsten in de doorberekening van deze MKBA door Bus & Manshanden
Het slechtste beleidsalternatief volgens de MKBA van Decisio/SEO blijkt het beste beleidsalternatief te zijn in de Second Opinion.
Of anders gezegd, het enige beleidsalternatief met een Milieutaks is volgens de Decisio/SEO MKBA het slechtste beleidsalternatief maar volgens de Second Opinion het beste beleidsalternatief.
Aangezien de twee conclusies haaks op elkaar staan is het, wat SATL betreft, een absolute eis om beide rapporten door het CPB te laten controleren en zo aan elke discussie een einde te maken.
Namens SATL, Kees Baumann
Heen en weer met het vliegtuig naar Zuid-Frankrijk is net zo duur als een retourtje Terschelling. Hoe kan dat? Een deel van het antwoord ligt besloten in de enorme subsidiestromen richting de luchtvaartindustrie. Follow the Money brengt er zoveel mogelijk in kaart.
Ga hier naar het artikel: ‘Een goedkoop ticket komt niet uit de lucht vallen’
Ga hier naar het artikel: ‘Een goedkoop ticket komt niet uit de lucht vallen’
SATL heeft op vele punten aangetoond wat er allemaal mis is met het Luchthavenbesluit en de onderliggende studies (zie eerdere zienswijze).
Een van die studies was een Maatschappelijke Kosten Baten Studie (MKBA). SATL heeft een second opinion laten uitvoeren over het onderzoek naar het maatschappelijk belang van Lelystad Airport.
Het onderzoek blijkt (wederom) boordevol fouten te zitten. Op 3 juni zijn de tussentijdse resultaten gepresenteerd in Nieuwspoort (Den Haag) door Walter Manshanden (NeoObservatory), Kees Baumann en Marco Middelkoop (beiden SATL). Lees verder “Second Opinion Verkennende MKBA beleidsalternatieven Luchtvaart”
Oók met een groeistop op Schiphol kan KLM zijn zakelijke netwerk uitbouwen, schrijven en
De Omgevingsraad Schiphol (ORS) heeft advies uitgebracht aan minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) over de toekomst van Schiphol na 2020. De bewoners, gemeentebestuurders en milieuorganisaties willen (evenals de meerderheid van het publiek) dat de volumegroei nu stopt.
Lees hier het hele artikel: ‘Groei stop Schiphol beste voor klimaat en economie’
Lees hier de plannen van de Omgevingsraad Schiphol (ORS) en het platform Toekomst Luchtvaart.
Een analyse van de lusten en lasten van Schiphol door economen Manshanden en Bus.
De economen Walter Manshanden en Leo Bus tonen in hun rapport voor de Koepel van Amsterdamse Schipholorganisaties ‘Luchtvaart uit balans’ aan dat met de hub-functie van Schiphol geen groot publiek belang gediend is. En verder dat de connectiviteit van het netwerk te lijden heeft van de opkomst van goedkope vakantievluchten.
Een economisch essentieel netwerk met veel minder vluchten dan het huidige aantal, kan in stand gehouden worden. De huidige hoeveelheid luchtvaart is niet alleen schadelijk voor de gezondheid, de leefbaarheid en het klimaat, maar blijkt ook economisch absoluut onnodig. Het rapport is daarmee van groot belang voor de totstandkoming van de Luchtvaartnota.
Een goede infrastructuur is van belang voor het functioneren van een gemeenschap. Goede verbindingen met sterke regio’s elders in de wereld – ook door de lucht – maken daar onderdeel van uit. Een goed functionerend luchtvaartnetwerk zorgt voor werkgelegenheid en maakt het land aantrekkelijk voor het ontwikkelen van bedrijvigheid. Het ontwikkelen en onderhouden van een kwalitatief hoogwaardig netwerk is een publiek belang dat in Nederland toevertrouwd is aan de NV Schiphol.
Naast de lusten van een kwalitatief hoogwaardig netwerk heeft het luchtverkeer dat daardoor wordt gefaciliteerd ook belangrijke lasten. De inhoud en de omvang van deze lasten zijn in het algemeen sterk onderbouwd. Voor wat betreft de lusten van het luchtverkeer is van onderbouwing veel minder sprake. Van de kant van de sector en van de kant van het kabinet wordt gehamerd op het beeld dat de luchtvaart een pijler is voor de economie en voor de werkgelegenheid, waarbij het mantra is dat gematigde groei van de luchtvaart noodzakelijk is om deze pijler in stand te houden.
De Koepel van Amsterdamse Schipholgroepen (KAS) heeft geconstateerd dat onderbouwing ontbreekt en heeft daarom aan de economen Walter Manshanden (NEO Observatory) en Leo Bus (LeoBus.nl) gevraagd om aan de hand van een aantal vragen inzicht te geven in de lusten van Schiphol.
De ultieme conclusie die zich onontkoombaar opdringt na analyse van alle beschikbare data kan alleen maar zijn dat Schiphol publieke belang pas bedient na onthubben. De kwaliteit van het netwerk verbetert, de lasten voor de omgeving verminderen. In beleidstermen wordt dit een win-win situatie genoemd.
Lees er hier meer over.
Als Lelystad Airport daadwerkelijk uitgebreid wordt, gaan er 5220 banen verloren. Ook leiden de laagvliegende toestellen tot een verlies van 233 miljoen euro aan omzet voor het toerisme in Gelderland, Overijssel en Friesland. Dat blijkt uit een onderzoek naar de economische schade voor een deel van de toerismesector in de drie provincies.
Lees ook: Omroep Gelderland: ‘Uitbreiding Lelystad Airport kost 5220 banen’
Meer over de economische effecten van Lelystad Airport lees je hier.
Driekwart van de ondernemers verwacht dat de omzet zal dalen. De schattingen bedragen minimaal tientallen miljoenen euro’s op jaarbasis. Bijna zestig procent van de ondervraagde ondernemers verwacht dat de werkgelegenheid met enkele honderden tot duizenden banen zal dalen.
Daarnaast geeft 97 procent van de ondervraagden aan dat ze geen reële inspraak hebben gehad. Zo’n 94 procent vindt dat de gekregen informatie over het proces en de voorgenomen vliegroutes voor Lelystad Airport onvoldoende tot zeer matig is.
De Stentor: Lelystad Airport brengt grote schade aan toeristische sector.
Flevopost: Enquete Recron: Omzet en banenverlies door vliegroutes Lelystad Airport
RTV Oost: Onderzoek Recron: Lelystad Airport heeft grote negatieve gevolgen voor recreatie en toerisme.
Putten Nieuws: Lelystad Airport en de Veluwe: een gevoelige combinatie.