PAS en stikstof

PAS (Programma Aanpak Stikstof)

Op 29 mei 2019 heeft de Raad van State in een uitspraak het gebruik van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) ongeldig verklaard.

Op basis van het PAS wordt vooruitlopend op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor beschermde natuurgebieden, alvast toestemming gegeven voor activiteiten die mogelijk schadelijk zijn voor die gebieden. Zo’n toestemming ‘vooraf’ mag niet (meer), aldus de Afdeling Bestuursrechtspraak.

Lees hier meer over de PAS

En hier vind je de antwoorden op de meest gestelde vragen over de PAS.

Stikstof, Natura 2000-gebieden en Lelystad Airport

Onontwarbare knoop tussen stikstof, milieu en Lelystad Airport

Als je een willekeurige Nederlander een paar jaar terug had gevraagd wat de relatie was tussen stikstof stikstof, Natura-2000 gebieden en de uitbreiding van Lelystad Airport . Dan had hij of zij het niet geweten.

Op dit moment is het van een zodanig groot belang dat het ministerie van Binnenlandse Zaken er een speciale factsheet liet maken. Ook  heeft het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit eea over de PAS toegelicht. Dat vind je hier. Daarnaast lijkt de relatie tussen die factoren zo groot te worden dat de knoop onontwarbaar dreigt te worden. Al begin 2019 waren hiervoor de eerste tekenen. Lees daar hier meer over

Bouwen en natuurbescherming gaan hand in hand

Het Programma Aanpak Stikstof is opgezet om natuurdoelen in Nederland te realiseren en binnen die doelen ook economische ontwikkeling mogelijk te maken. Ondanks de Wet Natuurbescherming, werd er wel erg creatief met de PAS omgegaan.

De bedoeling van de Wet was dat er een garantie werd gevraagd voor natuurcompensatie, die eerst moest worden gerealiseerd alvorens te beginnen met het project dat de schade aan diezelfde natuur zou aanbrengen.

En dat werd uiteraard keurig bijgehouden, dat lees je hier.

We wisten het al lang: teveel stikstof is schadelijk voor het milieu

Stikstof (een teveel hiervan) benadeelt het milieu. Dat is niets nieuws. De Milieu Effect Rapportage van 2014 over Lelystad Airport (hoofdrapport blz. 54/55) stelt: “In dit onderzoek is ook de depositie van stikstof berekend en geanalyseerd. De resultaten geven aan dat er een toename ontstaat van de stikstofdepositie in met name de directe omgeving van de luchthaven. Er is ook sprake van een toename in omliggende Natura 2000 gebieden.” Op blz. 59 / 60 staat verder: “additionele depositie van stikstof draagt bij in de overschrijding van kritische depositiewaarden; hierdoor kunnen structuur en samenstelling van habitattypen veranderen. Negatieve effecten zijn niet uitgesloten waardoor instandhoudings-doelstellingen in het geding kunnen komen. En: “Op de Veluwe is de kritische depositiewaarde van veel habitattypen lager dan de huidige en toekomstige achtergronddepositie. Hier zijn negatieve effecten niet uitgesloten. Deze effecten en de mitigerende maatregelen die mogelijk zijn, worden in een nog op te stellen passende beoordeling verder uitgewerkt (op te stellen na de MER-procedure en voor datum nieuw Luchthavenbesluit). Ook in de Wieden/Weerribben draagt de additionele depositie van het vliegverkeer bij in de overschrijding van de kritische depositie-waarde. Ook hier dienen effecten en mitigatie in een passende beoordeling verder uitgewerkt te worden.” U leest het goed, we schrijven 2014! En we kunnen al concluderen: de eventuele natuurcompensatie schuiven we naar achteren.

Het klopt wel, maar het deugde niet

Was het allemaal nieuw? Nee. Het was geen verrassing. In februari verscheen van de hand van mevrouw Nikky van Asten een masterscriptie “De Veluwe versus de uitbreiding van luchthaven Lelystad”. Op blz. 54 concludeert zij: “Op grond van het voorgaande kan worden geconcludeerd dat het in overeenstemming met de natuurbeschermingswetgeving mogelijk is om toestemming te verlenen voor de uitbreiding van luchthaven Lelystad en de daarmee gepaard gaande stikstofdepositie op de Veluwe door middel van het Programma Aanpak Stikstof. Dit is echter geen reële oplossing, omdat de toekomst van het PAS onzeker is. Gelet op de uitspraak van het Hof van Justitie van 7 november 2018 wordt verwacht dat het PAS niet of niet in deze vorm kan blijven bestaan”.

Verderop, op blz. 85 concludeert zij: “Gelet op het voorgaande concludeer ik dat voor de uitbreiding van luchthaven Lelystad en de daarmee gepaard gaande stikstofdepositie die op de Veluwe wordt verwacht, geen toestemming kan worden verleend op grond van de natuurbeschermingswetgeving”. We schrijven februari 2019. Ook in de vakpers werd er heftig getwijfeld over juridische houdbaarheid van PAS.  Lees hier de visie van mevrouw Damen.

Raad van State toetst PAS en doet uitspraak

Er waren dus al eerder signalen. Ook bij de Raad van State. Natuurbeschermingsorganisatie MOB had bij het hoogte bestuursorgaan in dit land de zaak aanhangig gemaakt. Zij zagen gebeuren: wel bouwen en geen natuurcompensatie. Omdat de Raad van State nu wel eens wilde weten hoe de Europese Norm moest worden uitgelegd, vroeg ze in mei 2017 (alweer meer twee jaar geleden) het Europese Hof hoe de Richtlijn uitgelegd moest worden. Het antwoord van het Europese Hof is van 7 november 2018.

De Raad van State heeft op 29 mei 2019 het antwoord van het Hof vertaald naar de Nederlandse situatie. Lees het hier.

Kortheidshalve: “Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) mag niet als basis voor toestemming voor activiteiten worden gebruikt. Op basis van het PAS wordt vooruitlopend op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor beschermde natuurgebieden, alvast toestemming gegeven voor activiteiten die mogelijk schadelijk zijn voor die gebieden. Zo’n toestemming ‘vooraf’ mag niet (meer)”, aldus de Afdeling bestuursrechtspraak. “Bij de Afdeling bestuursrechtspraak zijn op dit moment zo’n 180 aanvragen, waaronder voornamelijk natuurvergunningen voor veehouderijen, maar ook zaken over bestemmingsplannen voor bijvoorbeeld nieuwe wegen en bedrijventerreinen. Die zaken zijn aangehouden in afwachting van de uitspraken van vandaag en zullen nu weer verder worden behandeld”.

Paniek in Den Haag

Op 12 juli 2019 publiceert het kabinet een brief aan de Tweede Kamer waarin zij een adviescollege instelt. Lees de brief hier.  Intussen beter bekend als de  Commissie Remkes.

Haagse politici rollen over elkaar heen met de ene na de andere creatieve oplossing. (https://www.nu.nl/politiek/5959958/lelystad-airport-zit-muurvast-tussen-stikstof-en-europa.html) Ze vergeten gemakshalve dat het Europarlement en de Tweede en Eerste Kamer de wetgevende macht zijn. En dat zijn ze zelf! Blijkbaar is het de rechter (de Raad van State in dit geval) die ze tegen het door henzelf gemetselde muurtje laat lopen. Zonder Raad van State waren milieu- en klimaatdoelen onder de voet gelopen door dit kabinet.

Muizengaatjes

Intussen heeft de minister van Infrastructuur en Waterstaat aangegeven dat “dat de opening van Lelystad Airport voor handelsverkeer in april 2020 niet langer haalbaar is”. (https://www.omgevingsweb.nl/nieuws/beantwoording-kamervragen-over-de-impact-van-de-vernietiging-van-de-pas)

Het ministerie zet echt alles op alles om nog een muizengaatje te vinden in de wet. Dat is nog niet zo eenvoudig. Kortheidshalve (vrij naar een zeer gedegen artikel van (alweer) mw. Van Asten);

Als SATL is het zaak als een waakzame kat voor de muizengaatjes te gaan zitten…..

Commissie Remkes

Januari 2020 Het Adviescollege Stikstofproblematiek heeft de opdracht gekregen om de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit te adviseren over hoe om te gaan met de stikstofproblematiek in Nederland. Onder leiding van voorzitter Remkes is een advies uitgebracht. Hierin is aangegeven dat de luchtvaart, net als andere sectoren, een evenwichtige bijdrage levert aan vermindering van de uitstoot. Lelystad Airport zou dan ook enkel en alleen open mogen voor vakantievluchten als de uitstoot van stikstof daalt.
Zie het bericht wat wij hierover schreven: Rapport Remkes

MOB
Lees de samenvatting en consequenties van het advies zoals geanalyseerd door MOB (MOBilisation for the environment):
(naar dit artikel op de website van MOB):

 

Van 15 januari 2020 dateert het advies van de commissie m.b.t. de luchtvaartsector.

Kernpunten hieruit:

Vliegvelden zijn vergunningplichtig in het kader van de Wet natuurbescherming net als agrarische bedrijven, fabrieken, etc.
Er bestaat dus geen uitzondering van de vergunningplicht voor luchthavens. De luchthavens Schiphol, Den Haag/Rotterdam, Eindhoven, etc. beschikken niet over een vergunning in het kader van de Wet natuurbescherming.
De stikstofemissies zijn volgens de commissie in de afgelopen decennia gedaald in de sectoren industrie/energie, landbouw en wegverkeer. De stikstofemissies van de luchtvaartsector zijn daarentegen heel fors gestegen.

Emissies van transport op, naar en vanaf het vliegveld moeten ook aan het vliegveld worden toegerekend. Deze emissies kunnen volgens de commissie tot circa 30% van de totale emissie van het vliegveld bedragen.

Tot nog toe zijn emissies boven 3000 voet (914 m) niet meegenomen in de berekeningen. Dit is onjuist zegt de commissie omdat een deel van deze emissies toch uiteindelijk op Nederlandse natuurgebieden landt.

De bijdrage van de luchtvaartsector aan de stikstofproblematiek is derhalve substantieel groter dan waar tot nog toe vanuit is gegaan.

De commissie stelt dat de stikstofemissie van de luchtvaartsector niet alleen niet mag stijgen maar moet gaan dalen.
De commissie adviseert de regering om als voorwaarde aan de sector op te leggen dat de sector alleen nog maar kan groeien op voorwaarde dat de stikstofemissie daalt.

Vermindering van NOx-emissies afkomstig van vliegtuigmotoren is op de korte termijn niet te verwachten. Zuiniger motoren (minder CO2) zullen volgens de commissie zelfs gaan leiden tot hogere stikstofemissies. Ook het gebruik van bio-kerosine en/of synthetische kerosine zal niet leiden tot minder stikstofemissies.
Vermindering van het aantal vliegbewegingen is volgens de commissie een optie die op korte termijn de stikstofemissies kan reduceren. Hiermee komt de krimp van de vliegvelden Schiphol, Den Haag/ Rotterdam en Eindhoven in zicht.
De commissie stelt m.b.t. Schiphol: “Deze extra vliegbewegingen (500.000 versus 400.0000) hebben geleid tot een aanzienlijke toename van de stikstofdepositie in Natura 2000-gebieden sinds 2004.

Derhalve is de conclusie dat de toename van 400.000 naar 540.000 vliegbewegingen geen significante effecten heeft op de Natura 2000-gebieden rond Schiphol zonder nadere onderbouwing niet houdbaar”.
Dit sluit goed aan bij ons handhavingsverzoek van 15 september 2019 dat inhoudt dat Schiphol het aantal vliegbewegingen terug dient te brengen van 500.000/jaar naar 400.000/jaar omdat 100.000 vliegbewegingen als niet vergund, en dus illegaal, moeten worden beschouwd.

De stikstofemissie vanuit de luchtvaart mag niet meer stijgen. Praktisch gezien betekent dit dat opening van Lelystad Airport nog verder uit zicht raakt. De commissie heeft kennelijk net als wij ook geconcludeerd dat de nu voorliggende cijfermatige onderbouwing van de gevolgen van opening van het vliegveld nog steeds niet deugt. Zo is bij Lelystad Airport de stikstofemissie van transport van en naar het vliegveld niet meegerekend. Idem voor de emissies boven 3000 voet.
Quote uit het advies:

“Het Adviescollege beveelt het Ministerie van IenW aan om een onafhankelijke review te laten uitvoeren om op zeer korte termijn een oordeel te geven over de inbreng van deze natuur- en milieuorganisaties en actiegroepen en over de juistheid van de cijfermatige onderbouwing van de te nemen besluiten”.

Dit is dus een opdracht aan minister van Nieuwenhuizen om haar huiswerk weer opnieuw te gaan doen, voor de zoveelste keer. Overigens zijn door ons ook vraagtekens gezet bij de in het kader van het MER uitgevoerde Aeriusberekeningen.

Tot slot merken wij op dat de commissie wel heel gemakkelijk stelt dat de stikstofdepositie als gevolg van de luchtvaart zou kunnen worden gesaldeerd met andere sectoren. Ten behoeve van Lelystad Airport zouden dan honderden boeren moeten worden uitgekocht. En zelfs dan nog blijft de Veluwe zwaar overbelast met stikstof. Om de natuur op de Veluwe een kans te geven om zich te herstellen moeten sowieso op grote schaal boeren op en rond de Veluwe worden uitgekocht, ook zonder Lelystad Airport.

Wat betreft salderen schreven we al eerder: “Er moet eerst op gebiedsniveau verzekerd gaan worden dat instandhoudingsdoelstellingen gehaald gaan worden. Het realiseren van die doelen zelf hoeft niet persé direct, maar wel is zekerheid vereist over het gaan halen van die doelen. Pas wanneer naleving van artikel 6, lid 1 en 2 Habitatrichtlijn is verzekerd ontstaat ruimte voor salderen en vrijstellingen onder drempelwaarden”.

Dit is in lijn met het recente advies van de Raad van State:

“Zonder een geloofwaardig en effectief pakket aan maatregelen om de instandhoudingsdoelstellingen voor de betrokken gebieden daadwerkelijk te bereiken zal een drempelwaarde kwetsbaar zijn. Alleen met zo’n pakket aan maatregelen zullen drempelwaarden tot de mogelijkheden behoren voor bepaalde activiteiten of sectoren die zeer weinig stikstof uitstoten”.

Het is evident dat de luchtvaartsector niet tot de categorie van activiteiten behoort die “zeer weinig stikstof uitstoten”.

Verder valt niet te verwachten dat “een geloofwaardig en effectief pakket aan maatregelen om de instandhoudingsdoelstellingen voor de betrokken gebieden daadwerkelijk te bereiken” door het huidige kabinet tot stand zal komen. Daarvoor is er te veel besluiteloosheid binnen het kabinet.

Een verdere juridische complicatie is dat vergunde stikstofemissies (hetzij stikstofoxiden en/of ammoniak) geen vergunde rechten zijn. Er kunnen dan ook grote vraagtekens worden gezet bij de verhandelbaarheid ervan.

En verder https://www.trouw.nl/opinie/terecht-dat-ook-de-luchtvaart-moet-bijdragen-aan-minder-stikstofuitstoot~bb1de410/

 

 

 

 

 

Kijk hier naar een filmpje met uitleg over de PAS van de NOS:

Kijk hier naar een uitleg van de van de raad van state:

4 december 2019
Opnieuw toont dr. ir. Leon Adegeest fouten aan in de berekeningen van het ministerie. Lelystad Airport heeft ten onrechte geen vergunning aangevraagd in de onder de pas vallende regeling en kan dus niet met een melding worden vrijgesteld.
Het heeft er alle schijn van dat het ministerie tot het uiterste ging om er voor te zorgen dat de depositie onder 1,0 mol bleef. In werkelijkheid komen de berekeningen uit boven de 20 mol/ha. Adegeest: “Het ministerie gaat hier ver over de grens van het toelaatbare.” Bekijk de reportage op de site van 1Vandaag.

Of kijk hier: